İmam Buhari

Hadis alimlerinin ileri gelenlerinden biridir.

Tam adı; Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil b. İbrâhim b. el-Mugîre b. Berdizbeh el-Cûfî el-Buhârî.

Buhârî"nin babası ve dedesi hakkında pek bilgimiz yoktur.
Muhammed el-Buhârî, 13 şevval 194 h./21 Temmuz 810 tarihinde Cuma günü Buhara"da doğmuştur. Bundan dolayı da Buhârî nisbetiyle anılmasına sebep olmuştur. Buhârî, henüz bebek iken babası vefat etmiş, kardeşi Ahmed"le birlikte yetim kalmıştır. Annesinin terbiyesi altında büyümüş, küçük yasta Kur"an"ı ezberlemiş ve Arapça öğrenmiştir. Babasından kalan servet onun hiç kimseye muhtaç olmadan ilim öğrenmesinde yararlı oldu. On bir yaşında hadis öğrenmeye başladı. On altı yaşında annesi ve kardeşi Ahmed"le birlikte hacca gitti. Annesi ve kardeşi Buhârâ"ya dönerken, kendisi ilim öğrenmek isteğiyle Mekke"de kaldı. (210 h./825).

On sekiz yaşında "Kitâbu Kadâya"s-Sahabe ve"t-Tâbiin" ile "et-Târîhü"l-Kebîr" adlı eserlerini yazdı. İlim öğrenmek için Şam"a, Mısır’a, Basra"ya, Bağdat’a gitti. Bu gayeyle altı yıl Hicâz"da kaldı. Buhârî, hadis öğrenmek ve nakletmekle kalmadı. Şiirle de ilgilendi. Ancak fazla şiir yazmadı. Savaş sporlarına ilgi duydu, ata bindi, ok attı.

Akranları Buhârî"den övgüyle bahsederler. Onu övenler arasında büyük muhaddis imam Müslim de vardır. Buna rağmen, Buhârî"nin üstünlüğünü çekemeyenler fitne çıkarmaktan geri kalmadılar. Buhârî"nin "Kur"an mahluktur" düşüncesini savunduğunu yaydılar. Bu dedikodulardan rahatsız olan Buhârî, memleketi Buhâra"ya gitti. Burada da rahat edemedi. Buhârâ emiri ile arası açıldı. Buhara Emiri Halid bin Ahmed, çocuklarına Câmiu"s-Sahîh"i ve et-Tarih"i okutması için Buharî"yi konağına çağırır fakat Buharî, bu teklifi kabul etmez. İlim meclislerinin herkese açık olduğunu, isteyenin gelerek yararlanabileceğini, ilmi valinin konağının duvarları arasına hapsedemeyeceğini bildirir. Bu olay üzerine Ahmed bin Hâlid, onu Buhara"dan sürer. Buhârî, Buhara"dan ayrıldıktan sonra Semerkand"a gider. Hartenk köyünde bulunan akrabalarının arasına yerleşir. Semerkand"lilar, Buhârî"den yararlanmak isterler. Bir heyet gönderip Semerkand"a gelmesi ricasında bulunurlar. Buhârî, Semerkand"a gitmek için hazırlık yapmaya baslar ancak bu arada hastalanır ve Ramazan Bayramı gecesi vefat eder (30 Ramazan 256 h./31 Ağustos 869). Cenazesi, bayram günü öğleden sonra kılınarak Hartenk"e defnedilir.

İmam Buhârî keskin bir zekâ ve ezberleme kabiliyetine sahipti. Herhangi bir şeyi ezberlemesi için ona bir defa bakması veya onu bir defa dinlemesi yeterliydi. Bağdatlıların ve Semerkandlılar"ın O"nun zekâ seviyesini denemek için sordukları sorular bunu göstermesi bakımından önemlidir. Gezileri sırasında dinlediklerini yazmaması ve kendisine takılanlara, dinlediği bütün hadisleri ezberden okuması da dikkat çekicidir. O aynı zamanda çok hadis ezberlemekle de şöhret bulmuştu.

İnce yapılı uzun boylu idi. İhtiyarlığında çok halim selim görünüşlü olmuştu. Sert yaratılışlı değildi. Yumuşak huyluydu. İlim konusunda çok dikkatli idi. Dayanaksız konuşmak istemezdi. Başkaları hakkında gayet yumuşak bir dil kullanırdı. Derdi ki, "Hiçbir kimseyi gıybet etmemiş olarak Allah (c.c)"a kavuşmayı arzu ediyorum." Rical bilgisi herkesten çok olmasına rağmen cerh ettiği (zayıflığını ortaya koyduğu) raviler hakkında bile aşağılayıcı tabirler kullanmazdı. Yalancılığı bilinen birisi için "fîhi nazar (bunda ihtilaf vardır)", "seketû anhu (güvenilirliği konusunda âlimler sustular)" derdi. O"nun bir adam hakkında en ağır sözü "münkerü"l-hadis (hadisi alınmaz)" terimidir.

Kütüb-ü sitte müelliflerinden Nesâî, Buhârî"yi bizzat görüştüğü şeyhler arasında saydıktan sonra söyle demiştir: "O, sika, inanılır, akıllı bir muhaddistir. İslâm tarihinde ilk defa sahih kitap yazan odur." Bazı âlimler onun için şöyle derler: "Buhârî, Allah’ın (c.c) yeryüzünde yürüyen ayetlerindendir." Necm b. el-Fazl diyor ki: "Rüyamda Resûlullah (s.a.s.) Efendimizi gördüm. Bir köyden çıkmış gidiyordu ve arkasından İmam Buhârî de onu takip etmekteydi. O bir adım atınca Buhârî de bir adım atıyor ve ayağını Resûlullah’ın (s.a.s.) ayağını bastığı yere basıyordu. Kitabini da her bakımdan ona nisbet ediyordu."

Buhârî ilmiyle amel eden bir insandı. İslâmî sınırlara uymada çok hassastı. Helâl ve haram konusunda duyarlı idi. Hadis ilmine hizmet, bu yolla Allah’ın (c.c.) rızasını, Resûlullah’ın (s.a.s.) şefaatini kazanmaktan öte bir gaye taşımıyordu. Babasından kalan mirası bile bu yolda harcamıştı. Cömertliğiyle şöhret bulmuştu, yardım ettiklerine Allah rızası için elini uzatıyordu. Çok Kur"an okur, çok nafile namaz kılardı. Rivayete göre her üç günde bir Kur"an"ı Kerîm"i hatmederdi. Gecenin bir kısmını uykuyla geçirirdi. Sürekli geceleri uykusundan kalkıp, kandilini yakar, hadis tahric ederdi. Yahut yazdıklarına işaretler koyar, üzerinde düşünürdü. Seherden önce uyanır, gece namazı kılar; sonra Kur"an"ın üçte birini okurdu. Ramazanda ise terâvihten sonra Kur"an"ın üçte birini okumaya devam ederdi.

Buhârî"nin kendi ifadesine göre hadis aldığı hocalarının sayısı binden fazladır. Hadis yazdığı şeyhlerine ait senetleri de bildiğini, senedi zayıf rivayetlere itibar etmediğini belirtir. Hocalarının başlıcaları şunlardır:

Ahmed b. Hanbel

Ali b. el-Medinî

Yahya b. Maîn

İsmail b. idris el-Medînî

İshak b. Rahuyeh.

Mekkî b. ibrahim el-Belhî

Muhammed b. Selam el-Bikendî

İbrahim b. el-Es"as

Ali b. el-Hasan b. Sekîk

Yahya b. Yahya

İbrahim b. Musa el-Hafiz

Süreyc b. en-Numan

Ebu Asim en-Nebil es-Şeybânî

Muhammed b. Abdullah el-Ensârî

Abdullah b. Zübeyr el-Hamidî

El Mekrî, Abdülaziz el-Üveysî.

Öğrencileri arasında da en meşhurları şunlardır;

Ebu İsa et-Tirmîzî

Muhammed b. Nasru"l Mervezî

İbni Ebî Dâvud

Müslim b. Haccac ve en-Nesâî.

[sonbahar]

Allah razı olsun Yağmur abla bizi bu konuda bilgilendirdiğin için teşekkür ederim.
selamün aleyküm..

VEALEYKÜM SELAM Sonbahar.Senden de Allah razı olsun.