Aldık mı payımızı!

İngiliz ve Fransızların Çanakkale’yi geçebilecekleri endişesine kapılan İttihat ve Terakkî hükümeti tedbir olarak pâdişâh (Sultan Reşad) ve hükümeti Anadolu'ya taşımağa ve (Beylerbeyi Sarayı’nda ikâmet etmekte olan) Sultan Abdülhamîd Han’ı da iknâ edip, Anadolu'ya götürmeğe karar vermişlerdi.

Bu hâtırasını Ercümend Ekrem Bey şöyle anlatıyor:
“Hepimiz Sultan Abdülhamîd Han'ın huzûruna elpençe dizilmiştik. Talat Paşa, pek hürmetkâr bir ifâde ile önce vaziyeti anlattı. Hülâsaten şöyle diyordu: ‘Âcil bir tehlike arzetmemekle berâber vaziyet çok ciddîdir. Düşman deniz ve kara yolu ile Çanakkale'yi zorluyor. Şiddetli müdâfaaya rağmen -Allâh korusun- boğazı geçecek olurlarsa pâdişâh, hükûmet ve hânedân-ı saltanat esârete düşecektir. Elîm bir musâlehaya mecbur olmamak için hükûmet, Anadolu'ya geçip harbe orada devâma karar vermiştir. Hattâ sizler için Konya'da Çelebi Efendi'nin konağı tahliye olunmuştur. Emir ve irâdelerinizi bekleriz.“


Sultan, Talat Paşa’yı sonuna kadar soğukkanlılıkla dinledi. Keskin bakışlarını hepimizin üzerinde ayrı ayrı gezdirdikten sonra:

– Şevketli birâderime sadâkatimi arz ederim. Endîşeleri tamâmen beyhudedir. Eğer dokunulmamış ise, ben Çanakkale'yi zamanında tahkim eylemiştim. Oradan hiçbir donanmanın geçmesi mümkün değildir. Boğaziçi de öyledir. Amma, farzedelim ki, böyle bir felaket meydana geldiği takdirde Sultan'ın yapacağı şey, tâcını, tahtını, tebaasını bırakıp zelîl bir şekilde kaçmak değildir. Saltanat ve tahtının altında canını teslim etmesi icap eder.


Büyük dedem Hz. Fâtih, bu beldeyi fethettiği vakit Bizans imparatoru Kostantin kaçmayıp, harp ede ede can vermek cesâretini göstermişti. Biz Fâtih'in torunları, Kostantin'den aşağı kalamayız. sultanımıza böylece arzediniz. Müsterih olsunlar ve Allâh'ın takdîrine boyun eğsinler. Şuradan şuraya kımıldamasınlar.


Düşman buraya giremez. Bana gelince, ben artık bir yere gitmem. Yegâne arzum burada ölmektir. Birâderimden ve hükûmet-i seniyeden bu arzuma mânî olunmamasını istirham ederim” dedi ve bizi selâmlayarak salondan çıktı. Bizler de sarayın merdivenlerinden kös kös inip Dolmabahçe'ye doğru yola çıktık. Yolda derin düşüncelere dalmış olan Talat Paşa bir ara bize dönerek:
– Aldık mı payımızı! dedi.